بازتاب مؤسسه در رسانه ها
کد : ۴۱۰

 

لینک خبر 

نخستین بار ویروس جدید (کوید ۱۹) در دسامبر ۲۰۱۹ در شهر ووهان چین مشاهده و شناسایی شد. با شیوع سریع این بیماری در سایر نقاط جهان، براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، این بیماری اکنون در ۲۱۶ کشور و منطقه جهان شیوع دارد و تبدیل به یک پاندمی جهانی شده است. براساس آخرین آمار رسمی، تعداد مبتلایان به این بیماری در جهان به بیش از ۵۱ میلیون نفر و تعداد مرگ و میر نیز به بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر می‌­رسد. اگر چه برآوردها و آمارهای غیررسمی تعداد مبتلایان و مرگ و میر این بیماری را بسیار بیشتر و در مواردی چندین برابر آمار رسمی بیان می‌­کنند.

توأم با پیامدهایی که این بیماری برای سلامت جسمی و روانی مبتلایان و سایر افراد جامعه بشری به دنبال دارد؛ شیوع گسترده و طولانی‌‌مدت این بیماری در همه مناطق جهان، پیامدهای دیگری در سایر ساحت­‌های جامعه از جمله سیاست، اقتصاد، فرهنگ، قانون، هنر، علم، فنّاوری و آموزش نیز در پی خواهد داشت.

تعطیلی­‌های گسترده در مناطق مختلف جهان که برای مقابله با شیوع این بیماری انجام شده، خود سرآغاز پیامدهای گوناگونی در جوامع بشری بوده است. از سوی دیگر ضرورتِ کاهش تعاملاتِ رودررو و چهره به چهره به منظور رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی بین مردم، موجب توجه ویژه به قابلیت فناوری اطلاعات و مزایای آن برای حل بعضی معضلات و مسائل پیش آمده در حوزه‌­های مختلف شده است که یا در اثر شیوع این بیماری شکل گرفته یا با شیوع آن نمود بیشتری یافته است.

یکی از مهم‌­ترین حوزه­‌های عمومی که به‌شدت متأثر از شیوع کرونا قرار گرفته و به چالش‌هایی گرفتار شده، حوزۀ آموزش عالی است. بدین ترتیب پس از شیوع کرونا در کل جهان، بسیاری از دانشگاه‌­ها و مؤسسات آموزش عالی در مناطق مختلف جهان اقداماتی را در دستور کار خود قرار داده‌­اند، نظیر تعطیلی کلاس‌­ها و آزمون­‌های حضوری؛ راه‌­اندازی دوره­‌های آموزش مجازی به شیوه برخط یا غیر برخط؛ تجدید نظر در ارزیابی‌های تحصیلی از دانشجویان و در اولویت قرار گرفتن ارزیابی­‌های مستمر و غیرحضوری؛ تعطیلی خوابگاه­‌ها، غذاخوری­‌های دانشجویی و بعضی دیگر از خدمات حضوری به دانشجویان؛ تعطیلی بسیاری از همایش‌­های علمی؛ تعویق بسیاری از برنامه‌های تحصیلیِ دانشجویان در داخل یا خارج از کشور.

در ایران نیز با شروع تعطیلی کلاس‌­های حضوری دانشگاه­‌ها از اوایل اسفند ۱۳۹۸ و ادامۀ تعطیلی آن تا پایان سال تحصیلی ۹۹-۱۳۹۸ و نیز آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ به‌صورت مجازی، پیامدهای کرونا ویروس در نظام آموزش عالی نمود جدی یافته است. بدین ترتیب از یک سو با عنایت به چالش‌­های موجود در به­‌کارگیری فنّاوری اطلاعات در نظام آموزش عالیِ ایران و از سوی دیگر با چشم‌انداز آینده­‌نگرانۀ کارکردهای فناوری اطلاعات در این حوزه می‌­توان شیوع کرونا را به مثابه فرصتی نگریست که نظام آموزش عالیِ ایران را به سمت «نظام آموزشِ عالی فناوری اطلاعات‌محور» حرکت دهد.

«نظام آموزش عالیِ فنّاوریِ اطلاعات‌محور» را می­‌توان به مثابه منشوری چند وجهی تصور کرد که دارای پنج وجه است: ارتقای سرمایۀ انسانی؛ توسعۀ سیاست­‌های حمایتی؛ خلق محتوا؛ توسعۀ نهادهای مرتبط؛ توسعۀ زیرساختار­ها فنّاوری اطلاعات. این وجوه باید به‌طور هماهنگ و متعامل رشد یابند تا امکان تحقق نظام آموزشِ عالی فنّاوری اطلاعات محور فراهم آید. بدین ترتیب نقش­‌هایی بر عهدۀ دانشگاه­‌ها و مؤسسات آموزش عالی و نقش‌­هایی بر عهدۀ دولت و سایر سیاست­گذاران این حوزه است.

نقش­ دانشگاه­‌ها و مؤسسات آموزش عالی

۱- توسعه زیرساختار فناوری اطلاعات: توسعۀ زیرساختار فناوری اطلاعات، هم در بخش سخت­‌افزار و هم در بخش نرم­‌افزار، مأموریتی است که بخش قابل توجهی از آن بر عهدۀ دانشگاه­‌ها و مؤسسات آموزش عالی است. ۱- تجهیز دانشگاه­‌ها و مؤسسات آموزش عالی به سرورهای پیشرفته با ظرفیت و سرعت بالا و نیز تجهیزات جانبی؛ ۲- افزایش پهنای باند شبکۀ اینترنت با تجهیز آن‌ها به فیبر نوری؛ ۳- طراحی و پیاده­‌سازی سامانه‌های آموزشی مجازی برخط و غیربرخط؛ ۴- طراحی و پیاده­‌سازی سامانه­‌های ارزشیابی و آزمونِ مجازی برخط و غیربرخط مهم­‌ترین اقداماتی است که می­‌تواند توسط دانشگاه­‌ها و مؤسسات آموزش عالی انجام شود.

۲- ارتقای سرمایه انسانی: همراهی سرمایه انسانی دانشگاه‌­ها و مؤسسات آموزش عالی شامل اعضای هیئت علمی، اساتید، دانشجویان و کارکنان نقش مهمی در تحقق نظام آموزش عالیِ فنّاوری اطلاعات محور دارد. مهم‌ترین اقداماتی که دانشگاه­ها در این باره می‌­توانند انجام دهند عبارتند از: ۱- ارتقای انگیزش اعضای هیئت علمی، اساتید، دانشجویان و کارکنانِ دانشگاه­‌ها به استفاده از فناوری اطلاعات در امر آموزش و سایر امور اجرایی دانشگاه­‌ها از طریق در نظر گرفتن پاداش‌­های درونی و بیرونی؛ ۲- ارتقای سواد فناوری اطلاعات برای اعضای هیئت علمی، اساتید، دانشجویان و کارکنان دانشگاه‌ها برای بهره­‌گیری از قابلیت فناوری اطلاعات از طریق برگزاری دوره­‌های آموزشی و ارائه کلیپ­‌ها و دستورالعمل­‌های خودخوان؛ ۳- اطمینان دادن به منابع انسانیِ دانشگاه‌­ها بدین‌منظور که بهره­‌برداری از فنّاوری اطلاعات و تغییرات متأثر از آن، مخاطراتی را به لحاظ شغلی برای آن‌ها ایجاد نمی­‌کند؛ ۴- طراحی و پیاده­‌سازی سامانه‌های نظارت از راه دور بر عملکرد اعضای هیئت علمی، اساتید، دانشجویان و کارکنان به گونه‌­ای که ممکن و مؤثر باشد.

۳- خلق محتوا: یکی از چالش‌­های نظام آموزشِ عالی فناوری اطلاعات‌محور، ضعف محتوا در آن است. مهم­‌ترین اقداماتی که دانشگاه­‌ها و مؤسسات آموزش عالی در این باره بر عهده دارند عبارتند از: ۱- تشویق و ترغیب اعضای هیئت علمی، اساتید، دانشجویان و کارکنان به تولید محتواهای آموزشی و مورد نیاز؛ ۲- حمایت مادی و معنوی از محتواهای تولیدشده توسط سرمایه­‌های انسانی به‌منظور ترغیب آن‌ها به تولید محتوهای بیشتر و غنی­‌تر؛ ۳- تأمین و توسعه بانک‌­ها و منابع اطلاعاتی برای اشتراک‌گذاری محتواهای تولید شده؛ ۴- ایجاد زمینه همکاری با سایر دانشگاه‌­ها و مؤسسات آموزش عالی برای تعامل متقابل در زمینۀ بهره­‌برداری از محتواهای تولید شده.

نقش­ دولت و سایر سیاست­گذاران آموزش عالی

۱- تدوین سیاست­‌های حمایتی: دولت و سایر سیاست­گذاران آموزش عالی باید از طریق سیاست­گذاری‌­های حمایتی، تحقق نظام آموزش عالیِ فناوری اطلاعات محور را تسهیل کنند. مهم­‌ترین اقدامات سیاستی در این‌باره عبارتند از: ۱- تدوین سند سیاستی «نظام آموزش عالیِ فناوری اطلاعات‌محور در ایران» که اهداف و راهبردهای معینی در افق­‌های زمانی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت طراحی کند؛ ۲- سیاست­گذاری حمایتی از طریق تخصیص منابع مالی و کمک­‌های فنی برای تجهیز دانشگاه­‌ها به زیرساختارهای لازم؛ به‌ویژه برای مؤسسات آموزش عالی غیردولتی و نیز ضرورت بهره‌­گیری از کمک­‌های مشاوره‌­ای و فنی، به‌ویژه برای مؤسسات یادشده، از اهمیتی دو چندان برخوردار است؛ ۳- تدوین سیاست­های حمایتی غیرمالی مانند تخصیص پهنای باند بالا به دانشگاه‌­ها، در اختیار قرار دادن اینترنت رایگان برای اعضای هیئت علمی، اساتید، دانشجویان و کارکنان آنها و رایگان کردن دامنۀ پایگاه­های اطلاع­رسانی و پورتال­های آموزش مجازی آن‌ها؛ ۴- تدوین سیاست­‌های تشویقی برای دانشگاه­‌ها برای تحقق دانشگاه فناوری اطلاعات‌محور؛ ۵- تدوین استانداردهای حداقلی برای سوق دادن دانشگاه­‌ها به سمت به‌کارگیریِ فناوری اطلاعات.

۲- توسعه نهادهای مرتبط: علاوه بر سیاست­گذاری که پیشتر به آن اشاره شد، توسعه نهادهای مرتبط نیز در زمرۀ وظایف دولت و سیاست­گذاران آموزش عالی است. مهم‌­ترین اقدامات در این باره عبارتند از: ۱- تقویت نهادهای حقوقی حمایت از مالکیت فکری برای حمایت از حقوق مادی و معنویِ اعضای هیئت علمی، اساتید، دانشجویان و کارکنانی که به خلق محتواهای آموزشی اقدام می­‌کنند؛ ۲- ایجاد و توسعۀ نهادهای حمایتیِ دولتی و بخش خصوصی برای حمایت از دانشگاه‌­ها و مؤسسات آموزش عالی در زمینه کمک‌­های مالی و فنی برای تحقق نظام آموزش عالی فناوری اطلاعات‌محور.

بدین ترتیب با عنایت به راهبردهای بیان شده در پنج محورِ یادشده می­‌توان انتظار داشت نظام آموزش عالی ایران به سمت «نظام آموزش عالی فناوری اطلاعات محور» حرکت کند و تهدیدِ ناشی از شیوع و همه­‌گیری جهانی کرونا را به فرصتی برای هم‌راستایی راهبردی نهادی - فناوری اطلاعات در این حوزه تبدیل کند.

اسماعیل کلانتری؛ مدرس دانشگاه و قائم مقام ریاست مؤسسۀ آموزش عالی فاطمیه(س) شیراز

 

نظر شما

captcha